Zuwentse praot K

Zuwentse waorde en oetdrukkingen

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
ZuwentsBetekenis
KAARTEGELD[uutspr.: kategeld) geld dat bij het kaarten betaald moet worden. “Kaartegeld is manegeld, Nolle; i-j hebt nog neet betaald.
KAATJEN-‘EGAAL‘t Is mi-j kaatjen-egaal” – het is mij om het even. “‘t Is m-j kaatjen-egaal woor i-j hengaot”.
KA’BAATSpats, boems. “Kabaatsl Door lag e op de grond!”. Kiek bi-j: kaboem, kaboems, kaboetsja, kaflats, kasmaks, klats.
KABAATSEN[Herv.’ hard, ritmisch slaan. “Met de klompen tegen de deure an kabaatsen”.
KA’BANES1) kanjer, groot ding. “Wat ne kabanes van ne bakkeie!. Kiek bi-j: knaster, kniester, kniesterd, smaks. 2) “Kabanes doon” – “A’j ‘n kind op de slippe hadn zitn, dan ko’j kabanes doon; dan zei i-j: ‘Hop kabanes no ‘n klein deuntje; dan krie’j bitter met zeute; En as kabanes dat neet en deute; Dan krig e schuppe met de veute; En al wat de boer met de vinger neet kan; Dat deut e met den doem, doem, doem’, en dan begon ‘t weer ván veuren af an”.
KABBESwitte kool. “Kabbes met spek en jappele, dat smek”. Kiek bi-j: boeskool.
KABBEZOEN1) paardehoofdstel. 2) “‘t Kabbezoen op motten” – iemand tot zwijgen dwingen. “Wat ne vervaelenden präötjesmaker is dat; dén mot neudeg ‘t kabbezoen op”
KA’BOEM, KA’BOEMS, KA’BOETSJA.pats, boems. Kiek bi-j: kabaats.
KACHELE“‘Better ne olde kachele dee brendt as ne ni-je dee dampket’, zegt mansleu dee ervaring van vrouwleu bi-j ’t vri-jen belangriek vindt”. Kiek bi-j: fietse; verg.: wege.
KAEKELEN.ruzie maken, schelden. “Ze bunt nog maor pas etrouwd en kaekeln at ze doot!”. “A’j dee heurt kaekeln en racheln dan waart ow maor!”
KA’FLATSpats, boems. Kiek bi-j: kabaats.
KAFMÖLLEKafmolen. “Wat ze vrogger met de wanne mosten doon, deden ze nao 1925 met de kafmölle. Kiek bi-j: wannemölle
KANEMELKkarnemelk. “Kanemelkse pap met proemm”.
KANESkanjer. “Jans hef zonnen kanes van ne snook evangene met ‘t stulpen”.
KANNESCHEUREsmal tegeltje dat bij het bakken van potten gebruikt werd om de potten in de oven te kunnen stapelen; ook gebruikt als vloertegeltjes. “Kannescheurn kö’j nog kriegen in Duutsland, woor nog eerdewark ebakkene wodt”.
KANT1) “Kant werk” – mooi afgewerkt werk. “De metselers hebt kant wark af-eleverd”. 2) “Der kant bi-j liggen” – netjes verzorgd erbij liggen. “l-j hebt den hof der kant bi-jliggen”.
KANTE1) (zij)kant. “Dee kante mo’j nog bi-jknippen”. 2) “An de kante” – opzij. 3) “‘t Wark is an kante” – het werk is klaar. Kiek bi-j: riege. 4) “Van de kolde kante waezen” – aangetrouwd zijn. “‘n Naeve van de kolde kante”.
KAOM1) kam. “De heure kemen met ne kaom”. 2) hanekam. “Dén hane hef ne onmundegen kaom”. 3) “De kaom op ‘t ende hebben staon” – woedend zijn.
KARBEELschuine, ondersteunende verbinding tussen ‘stiel’ en ankerbalk. Kiek bi-j: spreband.
KARKGANG, KARKGANKR-k. ceremonie waarbij een jonge moeder na de bevalling weer voor ‘t eerst naar de kerk gaat.
KARKPLASkerkplein. “De jonges stonden te praoten op den karkplas”.
KARKROZEpioenroos (Paeonia). “Karkrozen wodt groot en hoge”
KARMISSEkermis. “De Lechveurse karmisse is altied in september”.
KASvitaal, flink. “I-j zeet ter nog kas uut!”. Kiek bi-j: geeuw.
KASDENNEdenneboom, kerstboom. “Met kasmissen he’w altied ne kasdenne vol met gekleurde keerskes”.
KASJOKSsjok. “Door kwamp e endeleke ok nog ‘s ‘n kere an; en mos i-j ‘m zeen lopen: kasjoks, kasjoks; asof e alle tied had”.
KASKENADE“Kaskenade maken” – herrie, tumult maken. “‘lederbots maakt dee klanten kaskenade’, zeg moder Schilderink”.
KA’SMAKSpats, boems. Kiek bi-j: kabaats.
KASMISSENkerstmis. “Met kasmissen kump Jan Willem bi-j ons”.
KASSENBOOMkerseboom. “Zee den kassenboom ‘s bleujen, der zult wal völle kassen kommen van ‘t joor”.
KASTE1) kast. “De köpkes staot in de kaste”. 2) gevangenis. “Hee zit in de kaste”.
KATS1) ineens. “Hee grep den hane en deed ‘m zo kats de kop af”. 2) helemaal. “Dat is kats van de bane” (= dat gaat helemaal niet door).
KATTEkat, poes. “Hee trof good weer: hee zal de katte wal good evoord hemm”.
KATTENKARMISSEN1) “Dee zee’j op alle kattenkarmissen” – die tref je op alle feesten (ook daar, waar ze eigenlijk niet bij hoort). 2) “Nao alle kattenkarmissen hengaon” -naar alle feesten gaan.
KATTEPULLEkatapult. “Scheten met ne kattepulle”.
KAVAK of KOVAKvak, kastruimte. “Miene brille lig in ‘t baovenste kavak”. Kiek bi-j: kevak.
KAZZEKEReekhoorn. “Zo um 1930 ginge wi-j in de zommervakantie kazzekers vangen. Met ‘n paar jonges wodn ne kazzeker op-ejaagd. Dat ging naor ‘n boom dén an ‘t ende van ne riege beume ston. As e dan in den lesten boom zat, klommen gauw ‘n paar jonges in de één nao leste boom, zodat e neet weerumme kon. Andere jonges gingen dan an de tekkere schudden van den lesten boom, woordeur de kazzeker der dan uutsprong. Gauw ‘n jas — woorvan de mouwen dichte-ebondene waren– aover ‘m hen en zo grep i-j ‘m dan”.
KEERL-VAN-‘T-LECHmeteropnemer van de electriciteit.
KEFKEvrouw met een schelle stem. “Ne kefke van ‘n wief”. Kiek bi-j: schettergat, schetterkonte.
KEIENSLÖPPERbijnaam voor inwoner van Lichtenvoorde. “In 1874 hebt 99 schoomakers en zollenlappers den groten steen van de Vraogender Bulte nao de Mark esIöpt en doorumme neumt ze ne Lechtenvoordsen ne keiensIöpper.
KEITJESVLOEREvloer van kleine steentjes. “Ne keitjesvloere is ne vloere van zwatte en witte keitjes dee in leem vaste-elegd bunt”.
KELDE1) kou. “De kelde is nog neet veurbi-j”. 2) “Kelde in de hande”, “kelde in de veute”, “kelde in de hakken” – winterhanden, wintervoeten. 3) “‘Wat kelde keert, keert ok hette’, zeg i-j um an te geven da’j klere dee tegen de kelde bunt ok good met warm weer dragen könt”.
KEMENkammen. “Jannao ston zich de häöre te keemm veur ‘t kökkenspegel.
KE’NIEN1) “‘He’j keniene, dan he’j ok köttels’, wodt ter ezeg as iets luk tegenvölt”. 2) stommeling. “Kenien a’j bunt!”.
KEREN[uutspr.: kee-an] 1) vegen. “De kökkene keren”. 2) “Trao keren” – een voetpad vegen in de sneeuw. 3) “Dat kö’j neet keren!” – dat kun je niet tegenhouden!
KESTEG[Zie.] parmantig. Kiek bi-j: kestereg.
KESTEREGparmantig. “Hee zat kestereg op ‘t ende”. Kiek bi-j: kesteg.
KETSGREImeisjes van 12-14 jaar. “Met dat ketsgrei hoof i-j neet te dansen; dee könt ‘t nog neet”.
KETTENketting. “Half meert 1874 slöpten ze met zwaore kettene den keie veerhonderd meter wied naor den weg oet Aalten”.
KEULEGkoel, Íris. “De borrel is lekker keuleg”. “Keuleg weer”.
KEUNvarken. ‘Hee hef ne trop mooie keune”.
KEURNTJESPAPgeschifte karnemelkse pap.”Lust ow keurntjespap?”.
KE’VAKKiek bi-j: kavak.
KEWWENkauwen. “Marietjen wis neet meer hoo ze ‘t had; ze zal mor te kewwen op den zaddook”
KIDDElange regel hooi op het land liggend. Verg.: ginne.
KIDDEN(het hooi) in ‘kidden’ harken.
KIEFTE1) kievit (Vanellus vanellus). “’t is nog maor januari, maor de eerste kieften bunt ter alweer”. 2) [zie].”Onder de kieften oet-ebreud waezen” – zonder behoorliike opvoeding opgegroeid zijn. 3) ‘Hee hef de häöre op ‘t ende staon as ne kiefte” (= hij is kwaad).
KIEK“Ne kiek in de grachte’, ‘Ne kiek in de grafte” – dom persoon.
KIENENuitlopen. “De eerpele in de koele begint te kienen”.
KIENHOLTfossiel hout (uit het Vragenderveen opgedolven). “Kienhokt kan niedeg brann”.
KIEPEN“De kore is eur ekiept” – ze heeft een miskraam gehad.
KIERENniet goed sluiten.’Dee deure kiert en doorumme trök ‘t zo”. ]
KIESKENkoekalf. ‘ls t ‘n kiesken of ‘n bulleken?”.
KIEVEwang. “De wind snit ow op de kieve’. ‘lk kusse nog lever ne koo op ‘t geer as mien schoonmoder op de kieve”.
KIEVEDOLverwend persoon. “Dén kievsdol!”.’Och mien leve kievedölleken!” (gezegd tegen een kind: och mijn lieve schatje).
KlEVENTANDkies.”Met zette krauwden ze van piene an den kieventand”.
KIEZEMANkalf. “Eerste mo’j ‘t kiezemenneken laoten zabben an de hand, dan wil ‘t de melk wal zoepen’.
KIKVORS, KIKVOS1) ‘De kikvöske ko’j van uut de wiedte al heuren kwaken”. 2) “t ls ter mi-j net met egaone as met ne kruwagen vol kikvöske’, zeg i-j as ow wat helemaole fout egaone is”.
KIND[Lich.] – “‘Kindere as vingerheu, Wilt poepen as grote leu, En dan scheurt ze ‘t gat’, zàg i-j um an te geven dat kindere vake meer wih as ze könt’.
KINDERDOOKluier. “Löp dén nog in den kinderdook?”.
KINDERLEREkatechismusondenwijss. “Too-t-mien vader nog naor de kinderlere gink, mos e altied sneeg angaon um op tied te waezen”.
KIPSEpet. “Met de kipse ín de hand ston e te wochten op den börgemeister”‘ i
KISTENTUUGde beste kleren.’Haal ‘t kistentuug mor manges veur t lechte’.
KLAAIDEUZEslijmbal (vrouw)
KLA’BASTERENdoor de modder lopen.
KLA’VESTEREN[uutspr.: klavestan] klauteren.
KLAAIEpap, modder. “‘t Hef toch eraegend; ‘t is buten ene klaaie”.
KLAAlEN.(met kleverige stoffen knoeien).”Willem;zit neet zo te klaaien met de botter”.
KLAAIEREGklef. “Zee heÍ ow ‘n klaaiereg plaetjen koke egeven”.
KLABATSEstok, zweep. “Hee kreeg met de klabatse”.
KLADDEkleine hoeveelheid, klont. “Hee had ne flinke kladde modder an de bokse
KLAMMERU-vormige spijker, kram. “Nem ne hamer en klammers met; wi-j gaot hen vruchten”.
KLAOSKEERLspeculaaspop. “Jan Manschot kreeg altied ne groten klaoskeerl van Sinterklaas, ok al was e ‘t hele joor ondeugend ewes”.
KLÄÖSKENspeculaaskoekje. “‘Wo-j ’n kläösken bi-j de koffie?’ ‘Geerne”
KLAOVERSTROgedroogde koe- of varkensmest met veel stro. “Klaoverstro is schrao-e mest”.
KLASSIE’NERENgezellig kletsen. “Daot zit Jans weer in ‘n hook; heur ‘m ‘s klassie­neeml”
KLATSpats, boems. Kiek bi-j: kabaats.
KLA’VESTEREN[uutspr.: klavestan] klauteren
KLEDDEKENeen beetje
KLEIBOER“Kleiboer spöllen” – “Bi-j kleiboer spöllen begin i-j met één vanger; iederene wee-t evangene wodt, mot zich ansluten bi-j de vanger en zo krie’j ne hele riege kindere dee de anderen probeert te vangene”.
KLEMMEKESOostindische kers (Tropaeolum majus). “Heb i-j ok klemmekes in den hof?”.
KLEPKE, KLEPKONTEvrouw die in huis heen en weer rent of overal naar toe gaat. “Dee klepke hef geen röste in ‘t gat”. Kiek bi-j: loopschute, sjaske.
KLEPKEN, KLEPPENvoortdurend in- en uitlopen; voortdurend (ergens naar toe) lopen. “Neet stäöreg kleppen, dan kan ik neet warken”. “En maor kleppen naor de winkele”.
KLEPPERSKEN[uutspr.: kleppasken] [Harv., Liev., Vra., Zie.] in- en uitlopen. “Blief no ’s rösteg zitten; i-j kleppasket stäöreg de deure in en oet”.
KLE’RAZIEkleding. “De klerazie is rechtevoort hups duur”. Kiek bi-j: kleretuug.
KLERETUUG[Harv.] kleding, kleren. “Hee ging met kleretuug op de rugge vot um ‘t in Zutphen te verkopene”. Kiek bi-j: klerazie.
KLIKKEslag; deuk. “Hee hef ne klikke in ‘t fietsenrad”. “Ik hebbe zo hard an ‘t töw etrokkene da’k ter ne klikke van in den hand ekregene hebbe”.
KLINGELBUULcollectezak in de kerk, met lange houten steel en belletje eronderaan. “At Batten Drieks met den klingelbuul rondgink, mos i-j oppassen, want hee stot ow zo met de stelle an de kop”.
KLOETE1) kluit. “Met ne kloete zand smieten”. 2) “Hee is dufteg uut de kloeten eschottene” – hij is flink gegroeid.
KLOETENgooien met kluiten aarde. “De jonges bunt an ‘t kloeten”.
KLOETENPAPpap van meel en melk, waarbij een deel van het meel niet is opgelost, er zitten nog kluiten in de pap.
KLOFflink stuk brandhout. “‘t Is ne besten klof, dén i-j daor in de kachele doot”.
KLOMP“Holder-de-bolder leep aover de zolder; Met ne klompe vol mensenvleis; Rao, rao, wat is dat?” (antw.: ne voot in ne klompe, dén aover de zoldervloere löp).
KLOMPENBLIKreepje ijzer om de kap van de klomp om het breken van de kap tegen te gaan.
KLOMPENBOORboor die men bij het klompenmaken gebruikt.
KLOMPENLEERgebruikt bij lage klompen. Een leren riempje over de wreef, dient als verlengstuk van de kap.
KLOMPENNAEGELTJENklompspijkertjes om het klompleer vast te spijkeren.  “‘n Tuutjen met klompennaegeltjes”. 
KLOOIENtuntelen, prutsen.
KLOOKverstandig, intelligent. “Ze is neet zo arg klook”. “Zonnen klooke is ‘t ok weer neet”
KLOOR1) duidelijk  2)  “Kloor met suker” – (jonge) jenever met suiker
KLOOTZAKscheldwoord
KLORES“Ne klores van ne keerl” – een sufferd.
KLUFKEN“In zien beste klufken” – in zijn beste pak. “In zien beste klufken ston e bi-j de veurdeure”.
KLUNGELENdralen, talmen. “Hee.kan vake zo klungelen en druivelen”. Kiek bi-j: druivelen.
KLUUNdonkere turf. “Smiet nog wat kluun op ‘t veur.
KLUUNMAKER[Harv.] turfsteker.
KNAPBOTkraakbeen. “Moos met varkensoorne is lekker; i-j könt zo deur ‘t knapbot hen bieten”.
KNAPPEN(met een motorfiets) hard rijden. “Jan knappen met de stoomfietse naor huus hen”.
KNAPPERTknal; slag. “Dat gaf ne knappert! Zon schoer is ter kots neet ewes”.
KNAPPERTJENklappertje. “Bi-j Teuntjen Kruup kreeg i-j vrogger veur ne cent ‘n deusken met 100 knappertjes der in; ‘t deusken was rond en van rood karton; ‘t dekkeltjen was van greun karton”.
KNASTERkanjer, groot exemplaar.”Der krop ne knaster van ne spinne aover de lampe”. Kiek bi-j: kabanes, kniester, kniestert, smaks.
KNEPPERT“Op den kneppert gaon” – op het nippertje weggaan. “Hee löt ‘t ter altied op ankommen; hee gaat steureg op den kneppent”.
KNEUREKENjammeren. “Wat he’j toch te kneureken”.
KNEURENzacht steunen, kreunen (van pijn). “De koo lig te kneuren en te stönnen in den stal”. Kiek bi-j: stönnen.
KNIEPEREGzuinig. “Zien ome was zo kniepereg; bi-j zienen dood veel der nog niks te arven”. Kiek bi-j: gietseg.
KNIEPMESzakmes. “Ik bun mien kniepmes kwiet”.
KNIEPWORM[Zie.] oorworm. “In dee appele zit haoste altied kniepwörme”. Kiek bi-j: gaffeltand, gaffeltange.
KNIESTER, KNIESTERDgroot exemplaar. Kiek bij: kabanes, knaster, smaks.
KNIKKER“Knikkers gooien” – [Harv., Liev uutspr. meerv.: knikkas] “A’j wilt knikkers gooien, mo’j knikkers gooien deur de gaetjes van den dekkel van de knikkerdeuze, dee schuuns tegen de mure steet. In ne knikkerdeuze zatten grote en kleine gaetjes. A’j misgooiden, was owwen knikker veur de eigenaar van de knikkerdeuze en a’j ze der wal in gooiden, kreeg i-j net zo völle knikkers as bi-j ieder gaetjen an-egevene ston”
KNIKKERBUULknikkerzak. “Doo de knikkers mor in den knikkerbuul, anders wodt i-j ze kwiet”.
KNIKKERDEUZEKiek bi-j: knikker.
KNIKKEREN[Ham, Liev. uutspr.: knikkan] knikkeren. “Doo’w knikkern?”. Kiek bi-j: tuten.
KNIPPE1) grendel. “Ik heb de knippe op de deure edaone”. 2) portemonnaie. “He’j de knippe bi-j ow?”. 3) klem, val. “I-j hebt den hof vol weulenritten; zet maor ‘s ne knippe”. Verg.: stappe. 4) [Ham] “Wi-j gooit ter de knippe veur” – wij stoppen ermee.
KNIPSEG“Knipseg kieken” – pienter uit de ogen kijken. “Dat olde menneken kik nog zo knipseg”.
KNOBBE1) grote hoeveelheid (vlees). “‘Too slager, lao’s kieken; tien pond vleis hoovölle is dat?’ lk zal ow ‘s ‘n stukke afsnienn, dan kö’j ‘t zelf zeen. Kiek, da’s ne besten knobbe! Za’k ‘m ow inpakken?”Nee, dat hooft neet, ik wol allene maor wetten hoovölle ‘t was, want ik mot van den dokter tien pond afvallen'”. 2) “Ne knobbe an de kop” – een bult op het hoofd. 3) “Ne knobbe bi-jen” – een zwerm bijen.
KNOESTknuist. “Hee hef knuuste van hande”.
KNOEVEN[uutspr.: met lange oe]. Happen, bijten. “Langs ‘n bot knoeven”
KNOFFELEGkreukelig, vol kreukels. “Ow kleed is knoffeleg; he’j der op ezettene?”. Kiek bi-j: knöttereg.
KNÖKKEL1) vingerbeentje. 2) “De knökkels” – de vingers. “Hee sloog mi-j aover de knökkels”.
KNOLLENROEDERSKOP“Ne knollenroederskop hemm” – een rood hoofd hebben.
KNOOIE1) “Ene knooie” – a) één warboel b) één knoeiboel. “‘t Is ene knooie; ik kan der niks uut wies wodn”. 2) “Ne knooie maken” – er een knoeiboel van maken. “Wat ne knooie hef Mientjen der van emaakt, alles lig naost den telder”.
KNOOIERI-JE“Zonne knooieri-je” – één of ander karweitje. “Ik hadde nog zonne knooieri-je in den hof te doone”.
KNORF1) misvormde boom. “Dén knorf van ne eke mo’w maor dale-houwen”. 2) iemand met een ineengedrongen gestalte. “Wat wol dén knorf?”.
KNÖRFKESzeer kleine aardappelen of appels. “Dee knörfkes gooit mor in de moeke; dat bunt nog nens pot-eerpele”.
KNÖTTEREGverkreukeld. “Ow kleed is helemaol knöttereg”. Kiek bi-j: knoffeleg.
KNUPPE1) een knoop in een touw.  2)  “Mi-j löp alles in de knuppe” – alles loopt me in het honderd.
KOEFkuif. “Bo wo’j de heure hebben; knats der af of met ne koef?”. “Onder ‘t vlegen hef ne kiefte den koef in den nekke”. Kiek bi-j: koeve, toef.
KOEKS“Ne bedreufden koeks van ne jonge” – een erg domme jongen.
KOEVE“De koeve op ‘t ende hemm staon” – kwaad zijn. “Hee hef de koeve op ‘t ende staon; gaot maor gauw naor ‘m hen en vertel ‘m wat ter an de hand is”. Kiek bi-j: hoor.
KOEZE1) (versierde) knuppel. “Ne koeze met reuskes”. 2) onnozele hals. “‘t Bunt mi-j ok zukke koezen”.
KOEZENSLÖPPERelk der twee jongemannen die samen de gasten voor een bruiloft uitnodigen. Kiek bi-j: brugemsknech, neuger.
KÖKKENZANDkeukenzand. “Vrogger wodn der kökkenzand op de keikes estreujd”
KÖKKENZOLDERzolder boven de keuken. “‘t Kökkenzolder wodn ok wal ‘t lege zolder eneumd”.
KOKKE-PETERonhandig iemand
KOLDEGHEIDverkoudheid. “Ze hef luk koldegheid op-elopene”. Kiek bi-j: roze, verbössen, verkeulen, verkeld.
KOLLEkool (brandstof). “He’j nog köllekes veur grotmoder aere staove?”.
KOLLENBRAND1) half verbrande brandstof van hout of kolen. 2) “t Raegent as kollenbrende” – het regent hard.
KOLLENBRANDERkolenbrander.
KOLSKENmet flinke stappen door de sneeuw lopen. “De jaegers mosten deur den snee kolsken um bi-j ‘t bos te kommen”.
KOMMENkomen. “Ik zoog te late dat den meister der an kweem/kweemp/kwam”.
KOMPABELcapabel. “Hee is ter neet kompabel veur”.
KONGELENoneerlijke ruilhandel bedrijven. “Hee is weer an ‘t kongeln ewes met dee olde leukes”.
KONNE1) kern, pit (van hout of vrucht). “De konne is ‘t hardste van ‘t holt”. 2) “Der zit konne in” – (gezegd van iemand) pit hebben. “In Gert zit konne in; dén is altied wat an ‘t doon”.
KONNEG, KÖNNEGpittig. “‘n Konneg keerttjen”.
KÖNNINK(in een kaartspel) heer, koning. “Jan Willem kwam op met schuppen könnink”.
KOOkoe. “Dizze koo stoet dreuge”.
KOO-BAEZErijsbes (Vaccinium uliginosum). “In ‘t Vraogendervaene greujt de koo- baeze, de vaenebaeze en de bosbaeze”.
KOO-DREET, KOO-FLATSE1) hoop koeiemest. “Willem stoeken veuraover in ne koo-flatse”. 2) “Van ne scheet geen koo-dreet maken – niet overdrijven.
KOO-HEEDstruikheide die als veevoer gebruikt wordt. “Noo ‘t heuj op is, zö’w wal an ‘t koo-heed motten veur de beeste”.
KOO-KETTELgrote koperen ketel, waarin veevoer wordt gekookt. “Den koo-kettel met twee man wegslöppen”
KOO-KLOMPkorte ketting met beugel, die een koe moet beletten in haar bewegings- mogelijkheden zodat ze niet uit de weide kan ontsnappen. “De koo den klomp andoon”.
KOORNkorrel. “Völle soorten kunsmes bestaot neet meer uut poeier maor uut keurntjes”.
KOP1) “Op kop in hoes kommen” – dronken thuis komen. 2) “Hee veel op kop oet den boom” – hij viel ondersteboven uit de boom
KOPEN“Zich kopen” – kopen. “Hee hef zich ‘n ni-j peerd ekof”.
KOPPEREN[uutspr.: koppan] koperen. “Dee beide kopperen kettels had e in den Tweeden Oorlog onder de grond estopt”.
KOPPIENEhoofdpijn. “‘t Arme mense hef steureg koppiene”.
KOPSCHEEschuw. “De koo hef zich ‘t hoorn af-estot en noo is ze kopschee ewordene”.
KOPTUITELENkopjeduikelen. “De kindere bunt an ‘t koptuitelen in ‘t grös”.
KOPZEEKTEziekte bij koeien: kopziekte.
KOREkar. “Met de kore noor den Bond”.
KORT, KOT1) “Holt kot slaon” – hout in stukken slaan. 2) “Der ene kot hollen” – iemand in zijn bewegingsvrijheid beperken.
KORTEPONDE, KOTTEPONDE(in de varkenshandel) korting. “Dan he’j de varkene verkof, wodt ter ok nog korteponde af-etrokkene”.
KORTIEZER, KOT-IEZERlange trekzaag.
KORTS1) onlangs. “Heb i-j ‘m kots nog ezene?”. 2) binnenkort. “Ik kom kots wal ne kere”.
KORTSJOORN, KOTSJOORNde laatste tijd. “Dat is kotsjoorn neet gebeurd”.
KORTSLENE, KOTSLENEonlangs. “Kotslene hebt ze bi-j Klein Herink an den Aaltense Weg nog ne steen bloot-eleg”.
KÖSTEREN“Lopen te kösteren” – [uutspr.: köstan) druk rondlopen zonder wat te doen. “Ze Iepen met veer man um mi-j hen te kösteren”.
KOT1) stukje oogvuil. “Dén hef kötte in de ogene; hee zut niks”. 2) hut. “In ‘t Reurlse en Harvelse Brook en op de Halse Heide stonden zokke kötte”. 3) “Een kot van een jongen” – een klein persoon
KÖTTEL1) keutel. “Kiek uut! Ne köttel!! Trae der neet in!”. 2) “‘A’j kniene hebt, he’j ok köttels’, zeg i-j um an te geven dat kindere zörge met zich brengt”.
KÖTTELENslenteren. “Door kump ze an köttelen”.
KÖTTELPEREzekere kleine peresoort.
KÖTTEREG“Der köttereg oetzeen” – er onverzorgd uit zien. “Wat zut e der toch weer köttereg oet!”.
KRACH“Onder de krach waenn” – een zwak gestel hebben.
KRAEJEkraai (Corvus). “De kiefte verjoog de kraeje”.
KRAENZELEG(gezegd van een paard) humeurig.
KRAMMEN(een varken) een kram in de neus doen om het wroeten tegen te gaan.
KRAMPklem die men in de neus van een varken aanbrengt om het wroeten tegen te gaan. “Doo ‘t varken ne kramp in de snoete”.
KRAMPENaandoening bij koeien, veroorzaakt door de runderhorzel. “Wi-j hebt krampen onder de beeste”.
KRAMSVOGELlijster (Turdus). “‘n Kramsvogel kö’j strikken met peerdehoor en kwekkebaezen”.
KRANENZOMMERmooi nazomerweer. “In september he’j vake ne kranenzommer”.
KRANGE1) binnenste buiten. “I-j hebt ow kiel krange an”. 2) “Krange doon” -dwarsliggen. “Doo neet zo krange”. 3) Krange in de hoed” – zich niet lekker voelen.
KRANKziek. “Hee is krank”.
KRANSNe krans um de maone kan vergaon; Ne krans um ‘t zunneken brengt water in ‘t tunneken’, zekt ze um an te geven dat as ter ne krans um de zunne zit der raegen kump”.
KRAOMSCHUDDENop kraamvisite gaan. “De naobervrouwleu bunt hen kraom­schudden”.
KRAUWEN(van pijn) creperen. “Krauwen van de piene”. Kiek bi-j: krimmeneren.
KREBBERstamper voor voeraardappelen.
KREGELlevenslustig. “Wat kik den kleinen toch kregel”.
KREMERSLATIEN[Harv., Zie.] taal van de marskramers. “Papenborg (Ome Tone) zien grootvader hef kremerslatien eleerd in Lechtenvoorde”.
KRETS“Krieg toch de krets” – (verwensing) krijg toch de schurft.
KREWWELkrul “‘t Pogge hef ne krewwel in den stat”
KRIBBEscherp, pittig (van smaak). “Radieskes smaakt luk kribbe”.
KRIBBEG1) pienter, bij de hand. “Dee is neet zo kribbeg as ze Iöt. 2) snauwerig. “Wat bu’j toch kribbeg vandage”.
KRIETENkrijsen. “Heur dee wieve is krieten!”.
KRIETKONTEzangeres met hoge, schelle stem. “Foj, wat ne krietkonte; zet astebleef ne andere plate op!”.
KRIETZOERerg zuur. “Dee appele bunt krietzoer”.
KRIMME’NEREN(van pijn) creperen. “Hee krimmeneerden van de piene”. Kiek bi-j: krauwen.
KRINGE-SCHETENbepaald knikkerspel. “A’j kringe-scheten doot, mo’j de knikkers van achter de mäöte ne stuiter uut ne kringe probeern te gooien. De knikkers dee-t buten den kring rolt, bunt dan veur de spöller”.
KRINTE1) krent  2) kruidje-roer-me-niet. “Da’s ne krinte; dee mo’j neet völle zeggen”.
KRINTENBOOMkrenteboompje. “Krintenbeume staot vake langs den bosrand of in den singel”.
KRINTENBOORDuitslag, puistjes (om de kin): krentenbaard. “Den kleinen hef ne krintenboord”.
KROELEspeelnest (van een vogel). “Dizze Wette hef al kroelen; dee zal wal gauw gaon leggen”.
KROELEGrul. “Foj; wat is ‘t pad kroeleg”.
KROELEN1) (gezegd van vogels) speelnesten maken. “De kieften bunt al weer an ‘t kroelen”. Kiek bi-j: bosselen. 2) “Liggen te kroelen” – (in bed) liggen te woelen. “Hee lig te kroelen in bedde”.
KROELZANDrul zand. “Hanna veuren zich met de fietse vaste in ‘t kroelzand”.
KROEMEN[Vra.] kruimelen. “Stiekum zat grotva brood te kroemen in ‘t spekvet en met ‘n leppeltjen op te etten”
KROEPENkruipen. “I -j kroept ow vaste a’j neet oppast”.
KRÖMMELKENklein, oud vrouwtje. “Dat krömmelken dreg nog alle bodschoppen zelf”. Kiek bi-j: fuuksken, fuupken.
KROP“Met de krop veuruut lopen” – er trots bijlopen.
KROZE1) rode bosbes (Vaccinium vitis-idaea). “Hier staot gin krozen”. 2) klokhuis. “Mag ik de kroze van owwen appel?”.
KRUDEG1) gepeperd, met veel kruiden  2) aardig, lief, prettig, fijn. “‘t Is ‘n krudeg deerntjen”. 3) “Krudeg zeggen” -(iets) zakelijk, kernachtig zeggen. “Dat hef e krudeg ezeg”.
KRUJEN[uutspr.: kruunn] 1) met de kruiwagen vervoeren. “Jan kruujt de mangels noor de daele”. 2) “Argens met an ‘t kruunn waezen” – ergens mee experimenteren.
KRULLEK-APPELE[Zie.] bepaalde appelsoort.
KRULTANGEkrultang om het haar te krullen.
KRUNEGvinnig. “‘n Kruneg keerltjen”,.
KRUUSKRASkriskras. “Kruuskras deur mekare”.
KRUWAGENkruiwagen. “Hee deed de lichten van de kruwagen aover den scholder”.
KUKELEGduizelig. “Ik bun met de kop tegen dén balke elopene; ik wodn der kukeleg van “.
KUKENkuiken; stommeling. “Kuken a’j bunt, kiek dan toch ok better oetl”.
KUNDEG“Kundeg waenn met- – bekend zijn met (iemand, iets). “Ik bun neet kundeg met aer”. “Ik bun hier neet zo kundeg”.
KUSSENTÄÖG[Harv., Ze.] kussensloop. “De kussentäöge mot ewassene wodn”.
KUVENkuip, ton. Verg.: voortonne.
KWAAKKONTEkleinzerige vrouw. “Ne flinke vrouwe? Ne kwaakkonte, zö’j menen !”. Kiek bi-j: fietjenne, kwake, piepkonte.
KWACHELEN, KWACHENmet korte stoten hoesten. “He’j weer in ‘n damp van ‘n fornuuspot ezettene, of bu’j verkeld; i-j kwachet toch!”. Kiek bi-j: poesten.
KWAKE[Zie.] kleinzerige vrouw. Kiek bi-j: fietjenne, kwaakkonte, piepkonte.
KWAKERI-JEgezeur, ongegrond geklaag. “Kwakeri-je: ‘n zittend gat hef altied wat”.
KWALSTER1) fluim. Hee was nog kwelke buten deure of der vlaog weer ne kwalster aover de stoepe hen”. 2) slijmbal (in de letterlijke betekenis)
KWEDDEREGslap; waterachtig. “‘t Spek is kweddereg rechtevoort; vrogger was ‘t volle vaster, steveger”.
KWEKKEBAEZEbes van de lijsterbes. “At de kwekkebaezen op bunt, begint de veugele smach te liene”. Kiek bi-j: veugelbaeze, waekebaeze.
KWEKKO, KWEKKOGRÖSkweek (Elymus repens). “Kwekko is tao onkroed”.
KWELKE, KWELLEKEnauwelijks. “I-j könt Derk kwelleke verstaon; zo zachjes pröte”
KWENNEtweeslachtige koe. Is ne kwenne en dee breg neet völle op”.
KWETSEbepaalde soort blauwe pruim. “He’j lever kwetsen of eierproemen?”.
KWIEBUSraar figuur