Zuwentse waorde en oetdrukkingen
Zo maor wat olde waorde en uutdrukkings oet Lechenvaore, Harvele, Levele, Vraogender, Zuwent en Mariënvelde. Ze komt oet ´t waordenbook ´N KLEDDEKEN ACHTERHOOKS van Henk Hulshof oet Lechenvaore. ’t Book is oet’egevene in 1992 en jammer genog neet meer te krieg’n. Wi’j zult ow regelmaotig op disse plaatse wat van dee olde waorde laot’n preuv’n.
(Henk Hulshof is bij de oudere generaties bekend als leraar engels en natuurkunde op de MULO in Lichtenvoorde en bij de nog ouderen, vanwege zijn verzetsactiviteiten tijdens de oorlog.)
| Zuwents | Betekenis |
| ACHTERBOKSE | brede riem van een paardentuig om de achterhand van een paard |
| ACHTERAN | achteraan |
| ACHTERBAKS | stiekem |
| ACHTEREERS | achterwaarts |
| ACHTERHEER (ZITTEN) | ergens achteraan moeten |
| ACHTERHEN | ergens achteraan moeten |
| ACHTERHUUS/ACHTERHOES | bedrijfsgedeelte boerderij |
| ACHTERMEKARE | achter elkaar |
| ACHTERNOA | achteraf, naderhand, achterna |
| ACHTERSTEVEURN | achterstevoren |
| ACHTERVEERDEL | 1/4 deel deel van een geslacht rund (van het achterste deel) |
| ACHTERVEUR (GEVEN) | iemand op zijn achterste slaan |
| ADEG | aardig |
| ADEGHEID | “Ne kale adegheid” – een waardeloze handeling / klein presentje |
| ADEGHEID | aardigheid |
| ADELEK | besmettelijk / van adel |
| AEK | azijn |
| AEKSTEREN | (uutspr: aekstan) bekvechten / kêkelen |
| AEPE | kruipende boterbloem / aepe van jongens (deugnieten) |
| AEVENOLDERS | mensen van gelijke leeftijd |
| AEVENVÖLLE | onverschillig, ongeïnteresseerd |
| AEVERDESSE | hagedis |
| AF-ÄÖZEN / AF-ÊUZEN | hard werken, zwoegen |
| AFBESTEN | van een bast ontdoen |
| AFDEKKELEN | een pak slaag geven |
| AFDOKTEREN | langdurig onder doktersbehandeling staan |
| AFDOON | voorbij streven / afladen of lossen van hooi of graan / afhandelen |
| AFDREUGEN | afdrogen / iemand terecht wijzen / iemand vernederen |
| AF-ELAEFD | afgeleefd, heel oud |
| AF-ESMAKT | krenterig / bot |
| AFFERSTOND | buitengewoon |
| AFGADDEN | afkluiven, afknabbelen / garven graan lossen |
| AFGANK | ontlasting / afgang |
| AFGAON | het gaat hem goed af / afgoan as ne gaeter (gieter) / een flater slaan |
| AFGESMAKT | onfatsoenlijk, onbeschoft, lomp, onheus |
| AFGREWWELEN | iemand afsnauwen |
| AFJACH | standje, berisping krijgen |
| AFKAEKELEN | iemand de mantel uitvegen |
| AFKAOR’N | zand/grond met paard en kar afvoeren |
| AF’KEREN | schoonvegen (met een bezem) |
| AFKIEKEN | afkijken / het al bekeken hebben |
| AFKIENEN | uitlopers van aadappels verwijderen |
| AFKLEPPEN | alles aflopen |
| AFNIEFELEN | iemand iets op een slinkse wijze afhandig maken |
| AFKNOEVEN | afkluiven |
| AFKOREN | (zand, grond) met paard en kar afvoeren |
| AFLÖCHTEN | verjagen (iemand van den brink aflöchten) |
| AFLOEREN | rondloeren / bespioneren |
| AFMOSSELEN | tijd verdoen met kleine karweitjes |
| AFNEMMEN | fotogeniek zijn |
| AFPLANKEN | met planken aparte ruimte maken |
| AFPLAOGEN (ZICH) | zich inspannen |
| AFPRAOTEN | afspreken / overeenkomen |
| AFPULSKENV | boter karnen |
| AFRABBELEN / AFREBBELEN | (te) veel praten / snel praten |
| AFSCHIENEN | warmte afstralen |
| AFSCHUMEN | afschuimen / letterlijk: met schuimspaan / rondneuzen |
| AFSJOKSEN | rondslenteren |
| AFSMEREN | afranselen / pak slaag geven |
| AFSMIETEN | hooi/graan van de balken naar beneden gooien / van je afzetten |
| AFSÖKKELEN | aftobben |
| AFSTEKKEN | hooi/graan van de wagen lossen / kanten van een gazon afsteken |
| AFZAT | afzet (economisch) |
| AFZWOKKEN | veel dansen |
| ALDERBASTEND | heel erg / veel / allemachtig |
| ALE | gier |
| ALENKAORE | gierkar |
| ALENKELDER | gierkelder |
| ALENPOMPE | gierpomp |
| ALENSCHEPPER | gierschep |
| ALENTONNE | gierton |
| AL’LENS | hetzelfde / zelfde mening |
| ALLER’HILLIGEN | allerheiligen |
| AMMAOL | allemaal / een keer |
| AN (‘T TER AN HEMM) | doodmoe zijn |
| ANBELANGEN | betreffen (Wat ons anbelangt) |
| ANBESTAEDEN | anbesteden |
| ANBETREFFEN | betreffen / wat dat anbetreft |
| ANDERWEGGELERS | elders / op andere plaatsen |
| ANDIKKE | verzadigd / bot – een mes of zaag is andikke |
| AN-ESCHOTTEN | dronken zijn / aangeschoten wild |
| ANGANK | steeds na kerktijd op een bepaald adres koffiedrinken |
| ANGAON | binnengaan / ergens langs gaan/ te keer gaan / vast vooruit gaan / doorlopen / wat mankeert hem toch |
| ANHALEN | bijeenbrengen / verzamelen |
| ANHESTEN | ophitsen |
| ANHOL’N | iets niet verkopen / tot stoppen dwingen / relatie aanhouden |
| AN’KEREN | uitvegen / aanvegen |
| ANKOMMEN | dik worden / aankomen / op bezoek komen |
| ANKRIEGEN | benauwd krijgen / niet meer kunnen |
| ANLANGEN | aanreiken |
| ANLIEKEN | effen maken |
| ANMAKEN | voortmaken / opschieten / kachel aanmaken / mee opgezadeld zitten |
| ANNEMMEN | aannemen / plechtige HCommunie / hernieuwing doopbeloften |
| ANPIETSEN | opdrijven (koeien) |
| ANPRIEZEN | aanbevelen |
| ANRAODEN | aanraden / adviseren |
| ANSCHETEN | iemand benaderen voor informatie |
| ANSCHOEVEN | naar voren duwen/drukken/aanduwen van een auto/aan tafel plaatsnemen |
| ANSCHRIEVEN | aanschrijven / op rekening schrijven |
| ANSLÖPPEN | bijeenbrengen / verzamelen |
| ANSPITSEN | aanscherpen / iets puntig maken |
| ANSPREKKEN | op ziekenbezoek gaan/op kraambezoek gaan=kraom schudden / gewoon aanspreken |
| ANSTRIEKEN | aansteken (lucifer) |
| ANTREKKEN | aandoen / aankleden / op reageren |
| ANVRI-JEN | vroeg met verkering beginnen |
| ANWINNEN | dik worden / aankomen |
| ANWODDEN / ANWORDEN | gewoonte |
| ANZEGGEN | iemand overlijden mondeling komen bekendmaken (taak naobers) |
| ANZITTEN | iets betasten / aan tafel aanzitten |
| AOLBAEZE | aalbes |
| AOM | adem (Hee hef haoste geen oam meer) |
| AOS | pittig meisje / meisje met streken / speelkaart |
| AOSEM | adem |
| AOT | oot (wilde klaver) |
| ÄÖVEREG | overigens |
| ÄÖVEREN | overhouden / te veel |
| AOVERLOEDEN | doodsklok luiden voor een overledene |
| AOVER’NEREN | overleggen |
| ÄÖZEN | zwoegen |
| APE’RI-JE | malligheid, gekheid |
| APRILBLAOME | narcis |
| AREG | eigenaardig / vreemd / ook gewoon aardig |
| ARFENISBESCHRIEVING | testament |
| ARFTE | erwt |
| ARFTENSOEP | erwtensoep |
| ARMENBANKE | gratis bank in de kerk vrij van bankenpacht |
| ARMENBUUL | collectezak voor collecte tbv minderbedeelden |
| AR’MEUDEG | armoedig / verwaarloosd |
| ARMOOD | armoede / ook verdriet (bij een begrafenis bijv) / ’t schot ‘m op ’n armood, hij begon te huilen |
| ASKE | as (na verbranding) |
| ASSE | as (van voertuig) |
| AS-TE-MIETER | heel erg / veel / heel snel |
| AS-TER-TOO | heel erg / veel |
| ASTRANT | vrijpostig / brutaal |
| AVE’ZEREN | aan de beterende hand zijn |