| Zuwents | Betekenis |
| GAAR | warm voer voor ’t vee. “Effen ’t gaar oet de pot halen”. |
| GADDE, GARDE | buigzame, niet te dikke stok. “Ze sneed zich ne garde um de beeste de Koomaot oet te drieven”. Kiek bi-j: pietse. |
| GADDEN. | oprapen, verzamelen. “Eerpele gadden op ’t land”. Kiek bi-j: oplaezen. Verg.: bozen, oren. |
| GAEF | 1) brutaal. “Dén keer kik ow gaef achter de kaarten; hol ze veur ow!”. 2) “Gaef in orde” – prima in orde. Kiek bi-j: gef; verg.: geeuw. |
| GAFFEL | twee-tandige vork waarmee graan of hooi wordt aangegeven. “Den gaffel stond bi-j oos altied veur op daele”. |
| GAFFELTAND, GAFFELTANGE. | oorworm. “Der kwammen wal dree gaffeltande oet miene pere kroepen”. Kiek bi-j: kniepworm. |
| GALGE | 1) a) bretels. “Dee keerls van Roomaot bunt zo zwoor, dee draegt galgen zo breed as ne dorsmöllenreem” b) draagriemen voor een kruiwagen. Kiek bi-j: lichten. 2) voorplank van een kruiwagen. |
| GALGENMÄÖLTJEN | het laatste maal -vaak uit vaste gerechten bestaande- dat iemand ergens eet; afscheidsmaal. “Jappele met broene bonen en stipvet met schräömkes is ’n galgenmäöltjen”. |
| GALLEGUZE | geelgors (Emberiza citrinella). |
| GALVERD | [uutspr.: galvad] zeurpiet. “Geef dén galverd der toch wat achterväör”. Kiek bi-j: drampot, gugerd. |
| GALVEREN | zaniken. “Hee kan dat galvern neet laoten”. |
| GANGE | 1) “Te gange waezen” – bezig zijn. “‘Is ’t varken al eslach?” Nae; ze bunt te gange'”. 2) “Te gange kriegen” – (gezegd van planten) aanslaan. “Ne wakel krieg i-j neet makkelek te gange in ’n hof”. |
| GANZE | gans. Kiek ok bi-j: vrouwleu. |
| GÄÖGEL | verhemelte, tandvlees. “Trek mi-j de tande der allemaole maor oet; a’j ’t gäögel maor laot zitten”. |
| GAON | “’t Gink ter nao too!” – a) er was toch een feeststemming! b) ze gingen flink te keer. |
| GARSTE, GASTE | gerst. “Wi-j hebt gaste op den Hogenkamp staon”. |
| GARVE | garf. “I-j mot de garven bi-j ’t opstekken achter ’t kopzeel an de vorke stekken, anders scheet ze ow der af”. |
| GAS, GAST | 1) “Ne gas eiere”. 2) hok van vier of zes ‘garven’ die op het land tegen elkaar aanstaan. “Ozen knech is zo stark; hee stök ne helen gas in ene kere op”. 3) “Riepe, riepe gaste; Zölle wi-j gaon maejen; Kotte, kotte stöppelkes; Zölle wi-j laoten staon” (riemken). |
| GASKEN | 1) hard lopen, rennen. “Hee gasken däör de weide”. 2) met snelheid en kracht gooien. “Pleer i-j den bal maor’s väör dan zal ik ‘m der in gasken”. 3) “’t Raegent dat ’t gasket” – het regent hard, met windvlagen. |
| GASKERT | [Zie.; uutspr.: gaskad] oorvijg. “Zien vare gaf ‘m ne gaskerd en too leep e liepend de deure oet”. |
| GASTEREG | ranzig. “Gastereg spek”. |
| GASTHOES, GASTHUUS | ziekenhuis. “Ze lig in Arem in ’t gasthoes”. |
| GAT | “Dén löt zich väör ne stuver ’n gat in ’t knee boren” (= die laat zich gemakkelijk oplichten). 2) “A’j ’t gat kwiet bunt, mo’j maor däör de ribben drieten” (= moet je de tering maar naar de nering zetten). 3) “’n Zittend gat hef altied wat” (= wie weinig om handen heeft, voelt zich gauw ziek). |
| GATBEEN | open, niet genezend been. “Ze löp lasteg; ze hef ’n gatbeen”. |
| GATJEN | stiekum meenemen, gappen; op de kop tikken. “’s Kieken of ter op de mark nog wat te gatjen is”. |
| GATLEKKER | vleier. “Ne gatlekker pröt ow nao de mond”. Kiek bi-j: flikflooier. |
| GAUWEGHEID | “In de gauwegheid” – in een wip, zeer snel. “Dat had Drieka zo maor in de gauwegheid kloor emaakt”. |
| GE-ÄÖSTE | gezwoeg, getob. “Kalm maor an; ik mot dat ge-äöste neet”. |
| GE’BATER | lawaaiïg slaan. “Hol is op met dat gebater met dee deure”. |
| GEBBELTJEN | praatgraag meisje. “Dee kan aer mundjen adeg reuren; wat ’n gebbeltjen!”. Verg.: toete. |
| GEBINTE. | ruimte tussen twee ‘gebonten’. |
| GEBLEUTE | [Harv.] 1) bloed. 2) “In ’t gebleute zitten” – in het bloed zitten. “’t Ratsen en staelen zat eer in ’t gebleute”. Kiek bi-j: blood. |
| GEBONT | balkenstel, bestaande uit twee rechtopstaande balken met karbelen en een horizontale dwarsbalk. |
| GEBONTWARK | het geheel van balkenstellen, bestaande uit twee staande balken met karbelen en horizontale dwarsbalk. “’t Gebontwark richten” (= het gebintwerk op zijn plaats zetten bij de bouw van een boerderij). |
| GEDOOTE. | gedoe. “Foj, foj; wat ’n gedoote!. |
| GEER | uier van een koe. “Wat hebt de beeste de geers weer zwaor”. |
| GEERGEVEL | verticaal stuk muur dat de achterkant van het voorhuis verbindt met de voorkant van het uitgebouwde achterhuis. Kiek bi-j: geergevvel. |
| GEERGEVVEL | [Vra.] Kiek bi-j: geergevel. |
| GEERZE | [Zie.] “Wilde geerze” [uutspr.: gee-aze] – zevenblad (Aegopodium podagraria). Kiek bi-j: hanepoot. |
| GEEUW | 1) “Ne geeuwe deerne” – een flinke, gezonde, intelligente jonge vrouw. Kiek bi-j: kas; verg.: gaef. 2) “Ne geeuwen appel” – een gave appel. “Dén appel is pierröttereg; zeuk der ow maor ne geeuwen uut”. 3) “Geeuw laoten” – er netjes, schoon uitzien. “De kökkene löt noo weer geeuw”. |
| GEF | Kiek bi-j: gaef. |
| GEISELEN | vlug lopen. “In de wiedte kö’j ‘m nog zeen geiselen”. |
| GEISTER | eigenwijze man. “Met zonnen geister wi’k geen doon hebben”. Kiek bi-j: draodnaegel, pradde, prewwel |
| GELDBUUL | (linnen) geldbuidel. “Met ne vollen geldbuul gink Gradus noor de mark”. |
| GELOEDTE | gelui. “‘k Wol dat ze ’s ophelen met dat geloedte; ’t lik wal of de toorn hier in de kamer steet |
| GELOOPTE | geloop. “Dat geloopte um ’t huus hen mot ’s uut waezen; heur i-j dat, kindere?”. |
| GELP | (gezegd van gewassen) overvloedig loof hebbend. “’t Loof is gelp”. |
| GELTE | vrouwelijk varken dat nog geen biggen heeft gehad, zeug. “Wi-j hebt nog ne gelte en nen borg”. |
| GELUKKE | gelukke hebt, kö’j met ne scheet de lampe uutblaozen’, zeg i-j der al ene waarschouwen wilt dat e der neet te völle op mot rekkenen dat ‘m wat wal makkelek af zal gaon”. |
| GEMAKSTOOL | leunstoel. “Grotvader zat altied in den gemakstool bi-j ’t veur”. |
| GEMASTE | getob. “Wat ’n gemaste; en ze komt ter toch neet uut!”. |
| GENAEDEG | genadig. “Ze kwammen der nog genaedeg af”. |
| GENÄÖLTE | gezanik. “Hol i-j toch ’s op met dat genäöIte; door wodt ’t toch niks anders van”. |
| GENGELEN | doelloos rondlopen. “Zo gengelden ze met aer tröpken op hoes an”. Kiek bi-j: dungelen. |
| GENTE | mannetjesgans. “Dee gente kö’j steureg heuren gakken”. |
| GEPRAEKTE | gezeur. “I-j altied met ow gepraekte; door trek ik mi-j toch niks van an”. |
| GEPSE | “Ne gepse zaod” – een handvol zaad. Kiek bij: gupse. |
| GEPSENPEUTJEN | varkenspootje. “In de wieme hiengen metworsten, zieden spek, bokharsten en gepsenpeutjes”. |
| GE’RAK | “Zien gerak hemm” – hebben wat hem toekomt. |
| GERICHTE | rechtbank. “Ok ’t gerichte nam eer ’n verheur af”. |
| GESCHRIT | kruis in een broek. “Wat een groot geschrit zit ter in dee bokse”. Kiek bi’j draejlasse, schrit, verschrit |
| GE’SODJETE | gesop. “Kindere hol is op met dat gesodjete; de hele kökkene steet onder water”. |
| GESTEN | hokken van vier of zes ‘garven’ op het land oprichten. “Now mo’w nog gesten en dan bu’w veur vandage kloor”. |
| GETÄÖTE | geklets. “Jaonnao altied met aer getaöte; ‘k wodde der zeek van”. |
| ‘GETELINK | merel (Turdus merula). “Getelinks nusselt volle in ne hegge”. |
| GE’TUTJETE | gepruts; gebabbel. |
| GEVAAR | voertuig (wagen of kar) met paard. “Wi-j komt met ’t gevaar”. |
| GEVALLEG | aardig. “’t Bunt gevallege leu”. |
| GEVALLEN | [Harv.] “’t Gevölt” – het bevalt. “’t Wark hier gevölt mi-j wal”. Kiek bi-j: bevallen. |
| GEVVEN | [Vra.] de kaarten schudden en geven. Kiek bi-j: delen. |
| GEWAER | [Harv., Liev., Zie.] – geweer. “Ze hadden ere gewaers deur de scheetgate liggen”. |
| GEWODDEN, GEWORDEN | 1) “Iemand laoten geworden” – iemand zijn gang laten gaan. “Laot mi-j maor gewodden”. 2) “Argens met können gewodden” – ergens mee overweg kunnen. “Hee kan nog neet gewodden met ’t peerd an de liene”. |
| GEWÖNTE | 1) gewoonte. “De gewönte um mekare dree maol te kussen, kenne wi-j neet”. 2) aanwensel. “’t Is ziene gewönte um de hele tied met de hande deur de heure te strieken”. |
| GICH | 1) reuma. “Raak ‘m neet an; hee hef de gich”. 2) “De vlegende gich” – vliegende reuma. Kiek bi-j: jich. |
| GIECHELKONTE | lachebek. Kiek bi-j: ronneketante. |
| GIETSEG | zuinig. “Doo neet zo gietseg; geef mi-j ne appel met”. Kiek bi-j: kniepereg. |
| GIEUWEN | 1) (gezegd van de wind) gieren. “De wind gieuwt deur den schossteen”. 2) (een bal) hard trappen. “Gullit gieuwden den bal tussen de päöle”. |
| GIEZEL | ijzel; rijp. “Der zit giezel an de beume”. |
| GILP | [Zie] mager in het gezicht. “Hee zut ter gilp oet” |
| GILPEREG | zwak, ziekelijk. “Hee zut ter gilpereg oer. |
| GINNE | 1) geen. Ik heb d’r ginne 2) regel gemaaid gras op het land liggend. “A’j grös maejt, lig ’t in ’t zwad; doornao lig ’t in de ginne en at ’t heuj is, lig ’t an kidden”. Verg.: kidde. |
| GISSINGE | “Ne gissinge maken” – een schatting maken. “Maak i-j is ne gissinge aover ’t antal scholteboeren dat ter onder Wenters ewes hef”. |
| GLADDEN | “Zich op den gladden begeven” – zich op glad ijs begeven. “Bemeuj ow der maor neet met, want dan begeef i-j ow op den gladden”. |
| GLEISTEREG | glanzend (door gezwollenheid of strakheid). “Wat heb i-j de bene dikke en gleistereg”. |
| GLIESKEN | [Harv., Zie.: uutspr. glieskan] spottend lachen, stilletjes plezier hebben, stiekem lachen. “Zee ‘m ’s gliesken”. |
| GLIESKERD | [uutspr.: glieskad] stiekemerd. “’t Is ne glieskerd, ne gloeperd en ne smakkerd!”. |
| GLIEVE | reet, spleet, gleuf. “Deur de glieve in de deure konn de blagen alles zeen”. |
| GLIPPE | snijwond. “Met ’t eerpelschellen kreeg moder ne glippe in den vinger”. |
| GLOEPEN | loeren. “Doo de blinden der maor veur; de leu hooft neet naor binnen te können gloepen”. |
| GLOEPERD | 1) [Harv., Zie.; uutspr.: gloepad] groot stuk (spek). “Wol i-j nog ne pannekoke met ne gloeperd van ne spekhas?”. 2) [uutspr.: gloepad] achterbaks, onbetrouwbaar persoon. “Wat mot dén gloeperd hier um het huus?” |
| GLOEPEREG | vals, onbetrouwbaar. “Wat kik ow den keerl gloepereg an!”. |
| GLOFKE | een fors meisje, een forse vrouw. “Ne glofke van ne deerne”, “ne glofke van ’n mense |
| GOECHELEN | “Dee jonge vrouwleu bunt weer an ’t goechelen; wat ’n goechelkonten”. Kiek ok bi-j: giechelen |
| GOFKERD | [Zie.; uutspr.: gofkad] lomperik. “I-j bunt ne groten gofkerd”. Kiek bi-j:”bungel |
| GOLDBLOME | goudsbloem (Calendula officinalis). “In alle höfkes stonnen vrogger goldblomen |
| GOLDRENETTE | goudreinet. “Veur appelmoos mo’j goldrenetten nemm”. |
| GÖNNEN, GÖNZEN | begerig kijken. 1-j mot neet zo staon te gönnen; I-j hebt net wat ehad”. Kiek bi-j: gugen. |
| GOODMEUDEG . | behulpzaam. “De leu op den Haelweg bunt goodmeudeg”. |
| GOONSDAG, GOONSKEDAG | woensdag. “Tokken wekke goonsdag mo’w nor de spinneveziete”. |
| GOORN | garen. “Hee geet met goorn langs de deure”. |
| GORGELEG | zwaar verkouden. “Hee is gorgeleg, hee hef ’t hups op de borste”. |
| GÖTTENDEURE | staldeur. “Doo de göttendeure dichte”. |
| GOTTENGAT | [Zie.] Kiek bi-j: göttengat. |
| GÖTTENGAT | gat in de muur van de waskeuken waardoor het spoelwater naar buiten kon stromen |
| GRAENZEG | chagrijnig. ‘Wat kik dén keerl toch graenzeg”. Kiek bi-j: grenzeg. |
| GRAFTE | gracht. |
| GRAM’MIETEG | boos; toornig. “Den keert kik zo grammieteg en lellek”. |
| GRÄÖLEN | binnenpret hebben; heimelijk plezier hebben. “De mansleu zatten te kaarten en Jannao zat in den hook te gräölen”. |
| GRAVEN | sloot. “Smiet dat water mor in den graven”. |
| GREI | spul, goedje. “Wat he’j no veur grei ekof?”. |
| GRENZEG | [Vra.] chagrijnig. Kiek bi-j: graenzeg. |
| GREUN | 1) onrijp. “Dee baezen bunt nog greun”. “Kleinzönne: ‘Wat bunt dat veur baezen, grotvare?’ Grotvare: ‘Dat bunt blauwbaezen’. Kleinzönne: ‘Moor ze bunt joh rood!’ Grotvare: ‘Dat kump umdat ze nog greun bunt'”.2) “Greun spek” – ongekookt spek. 3) brutaal, vrijpostig. “Hee kan zo greun wat vraogen”. 4) “Zo greun as grös” (= brutaal). Kiek bi-j: astrant. |
| GREUNTE | groente. “Greuntes dee vrogger in eigen hof verbouwd wodden, bunt: stengels, wortele, beuntjes, moos, zoerkool, siepels, melde, slao, arften en broene bonen”. |
| GREUTS | 1) trots. “Door hoof i-j neet greuts op te gaone”. Kiek bi-j: streuns. 2) “Zo greuts as ne daelenhane” – zo trots als een pauw |
| GREWWEL | brommerig persoon, brompot. “Met dén grewwel kö’j geen doon hebben”. |
| GREWWELEN | 1) brommen, mopperen, onvriendelijk antwoorden. “Hee hef altied wat te grewwelen”. Kiek bi-j: prewwelen. 2) (van een hond) grommen. |
| GRIENEN | huilen. “Door hoof i-j neet um te grienen!”. Kiek bi-j: bleren, liepen. |
| GRIEZE | oud, grijs vrouwtje. “Heb i-j dee grieze van H. nog ekend?”. |
| GRINTE | harde weg, grintweg. “Op de Stegge in Levele lagen vrogger alle boerderi-jen met de konte naor de grinte”. “Dee leu wont an de grinte”. |
| GROBBEN | koffiedik dat boven op de koffie drijft. “Der drieft grobben op de koffie”. |
| GROEZEL | huiver, rilling. “Maar too-t-e van baoven op de balken dale kek, trok ‘m den kolden groezel aover de hoed”. |
| GROEZELEN | huiveren. “Dat groezelt mi-j” (= daar huiver ik van). |
| GRONDHOLT | verhoging in de koestal waarin de stalpalen aan de onderkant bevestigd zijn. |
| GROOTS-MECHTEG | opschepperig, trots. “Mo’j ‘m door groots-mechteg zeen staon”. |
| GROTMODER, GROTMORE | grootmoeder. “Grotvare en grotmore bunt nog good te passe”. |
| GROTVADER, GROTVARE | grootvader. |
| GROVE | begrafenis. “Wi-j bunt naar de grove ewes”. Kiek bi-j: begraffenisse. |
| GRUNDEL | grendel. “Doo de grundel maar op de deure; ’t is joh al twaalf uur”. |
| GRUUS | kolen (brandstof). “Wi-j stokt ’t fenuus neet meer met holt, maor met gruus”. |
| GUGEN | 1) begerig kijken. “Wat zit dén hond weer te gugen”. Kiek bi-j: gönnen, gönzen. 2) zeuren. “Zit toch neet altied zo te gugen”. |
| GUGERD | [uutspr.: gugad] zeurpiet; inhalig persoon. “Wat zit e weer te gugen; den gugerd”. “Dén gugerd wil alles wal hemm”. Kiek bi’j: drampot, galverd |
| GUNTERT | daarginds. “Guntert kump e anlopen”. |
| GUNTERWIED | daarginds. “I-j könt ze gunterwied nog zeen lopen”. |
| GUPSE | “Ne gupse zaad” – een handvol zaad. Kiek bi-j: gepse |
