Zuwents | Betekenis |
ECHTER | Kiek bi-j: achter. |
ECHTERSTEVEUREN | [Zie.; uutspr.: ‘t echasteveuren] achterstevoren. “I-j hebt owe brunte (schorte) ‘t echtersteveurn an”. Kiek bi-j: achtereers. |
ÉÉNGAAL | (bijw.) – steeds, voortdurend. “Hee is ééngaal an ‘t drammen”. |
ÉÉNGAAL | (bnw.) – 1) “‘n Eéngale loch” – een bedekte lucht. “‘t Is zonne ééngale loch; de zunne kump vandage vaste neer. 2) “Der ééngaal bi-jstaon” – (gezegd van gewassen) hol, dun. “De rogge steef ter hups ééngaal bi-j”. |
EENMOOD – | “In ow éénmood” – op je eentje. “In ow éénmood deur ‘t Vraogendervaene gaon kan geväörlek weann”. |
EERDÄÖNEG | eerzuchtig, trots. “Zo eerdäöneg as ne daelenhane”. |
EERDBAEZE | aardbei. “‘t Is te nat; de eerdbaezen rot an de pölle”. |
EERDPEPPELE | [uutspr.: ee-adpeppele] adderwortel (Polygonum bistorta). “‘t Land zit vol eerdpeppele”. |
EERDWOLF | [uutspr.: ee-adwolf] woelmuis. |
EERLEU | (pers.vnw.) – hen. “Bi-j owleu doot ze dat neet; bi-j eerleu wal. |
EERPEL | [uutspr.: ee-apel] aardappel. “Eerpele schellen”. Kiek bi-j: jappel. |
EERZE | [uutspr.: ee-aze] aars. |
EEUWEG-LAEVEN | [Zie.] muurpeper (Sedum acre). |
EGGE | snijrand van een snijdend voorwerp. “Der mot egge an de zwa (= zeis) zitten”. |
EGGEL | bloedzuiger. “In den Bos onder Lechtenvoorde lig ‘n water wat de name ‘t Eggelengat hef; ‘t is eneumd naor den eggel”. |
EI | 1) ei. “‘Met de eiere is ‘t ok neet best; ze gaot hard achteruut’, wodt ter ezeg as de eiere neet völle meer opbrengt”. 2) “As dat ei nog ‘s brök, wil ‘t good stinken” – als die vriendschap eindigt, dan zul je nog eens wat horen!. |
EIDE | eg. “De mansleu bunt an ‘t slichten op ‘n kamp; at ze kloor bunt kö’j oze eide wal kriegen. Kiek bi-j: slichte. |
EIERPROEME, EIERSPALLE. | grote, gele pruim. |
EIGENS | zelf. “‘k Heb ‘t eigens ezene”. |
EKE . | eik. “Den olden eke stond nog veur ‘t huus”. |
EKEL | eikel. “‘s Harftes ginge wi-j hen ekels zeuken”. |
EKER | putemmer. “Haal i-j mi-j ‘s ne eker vol water”. |
ELFTE | 1) steel van een bijl. “Dalek brök ow de elfte van de biele”. Kiek bi-j: helfte. 2) larve van de runderhorzel. “Dee koo hef las; ze hef de hoed vol elften”. |
ELZENKATJEN. | bloeisel van de els. “Der zit weer elzenkatjes an de elzen”. |
EMES | iemand. “Baoven leep emes aover ‘t zolder”. Kiek bi-j: ene |
EMMER | “Dat vrus ow op den emmer” – dat breekt je nog op. |
EMPE | lastige, eigenwijze vrouw. “Wat ne empe!”. |
EMPEREG | 1) lastig. “Wat kan Jannao toch empereg waezen”. 2) [Zie.] ongeduldig. “Neet zo empereg; wi-j hebt de tied wal”. |
ENDE | 1) eend. “Hee schöt enden met hulpe van roop-enden vanuut ne poolhutte”. Kiek bi-j: piel-ende. 2) (ende of oaverende) “Op ‘t ende kommen” – overeind komen. “Nao ‘t ongeluk lag e op de grond en kon e neet meer oaverende kommen”. Kiek bi-j: opkommen. 3) “Op ‘t ende zitten” – rechtop zitten. “Hee zat op ‘t ende in berre”. 4) “Op ‘t ende lopen” -aflopen, ten einde lopen. “De winter löp op ‘t ende”. 5) “Wat hef e noo weer bi-j ‘t ende?” – wat voert hij nu weer uit? 6) “Hee hef de heure (de koeve) op ‘t ende staon” – hij is kwaad. 7) “Door is ‘t ende van vot!” – daar komt geen eind aan! 8) “An ‘t ende heb i-j geliek” – uitendelijk heb jij gelijk. |
ENDEKEN | ‘’n Endeken töw” – een stukje touw. “Heb i-j nog ‘n endeken töw bi-j ow?”. |
ENDEKUKEN | 1) eendekuiken. “‘Zo dol as ‘n endekuken’, zeg i-j van ter ene dén onmundeg dom is”. 2) onnozele hals, stommeling. “Endekuken da’j bunt!”. |
ENDEPUNGEL | eindstuk van de dikke darm. “De endepungels gebroeke wi-j altied veur de zoere worste”. |
ENDSEN | “n Endsen” – laatste (van een serie). “Bi-j den laatsten storm kletterden de pannen op ‘t dak; alle endsen bunt ter af-eschottene”. |
ENDSKAMER | kamer, aan het woongedeelte van een boerderij gebouwd. “De olde leu slaopt noo in de endskamer”. |
ENE | iemand. “As ter ene hier kump, za’k ‘m de woorheid wal zeggen”. Kiek bi-j: emes. |
ENKELT | 1) sporadisch, soms. “Dat kump enkelt nog wal ‘ns veur”. 2) “Enkelt nog” -alleen nog. “Dat zee’j enkelt nog in ‘t Zuwwent”. |
ENS | “Ens neet” – niet eens. “Willem kon ens neet meer staon”. Kiek bi-j: nens. . |
ESTE’MEREN | [uutspr.: estemee-an] waarderen. “I-j estemeert mien wark ok niks” |
ESTRIK | vloertegel, plavuis. “Wi-j hebt ne estriken vloere in de kökkene”. |
ETTEREN | “Zitten te etteren” – vervelend doen. “Zit neet steureg te ettern”. |
ETTEWORM | vreetzak. “Tone is ne etteworm; hee lust wal dree spekpannekoken”. Kiek bi-j: vrettebuul. |
EUGTE | oog (van een naald). “Geef moor ‘s hier; ik kan dén draod wal deur de eugte kriegen”. |
EUME | oom. “Jans-eume kump neet en hee is nog wal mien pet-eume”. Kiek bi-j: ome. |