| Zuwents | Betekenis |
| LAAIKE | [Liev., Zie.] venwende vrouw. “Met dee laaike kö’j gin doon hebben”. |
| LABES | 1) groot voorwerp, groot dier. “Wat ne labes van ne mangel’. “Ne labes van ne hond”. 2) slungelige jongen of man. “Geef dén labes ne draej um de oorne”. |
| LAEVEN | het gevoelige, vlezige deel van het lichaam. “Zich in ’t laeven snienn” (= bij zichzelf (b.v. met een mes) een pijnlijke vleeswonde veroorzaken” |
| LAEVERTRAON | levertraan. “Nog ne leppel laevertraon en dan nor bedde”. |
| LAEZEN | “Oorn laszen” – aren rapen. Kiek bi-j: oren. Verg’:gadden, oplaezen. |
| LAMPEPOETSER | grote lisdodde (Typha latifolia). “Lampepoetsers staot völle langs de gravens”. Kiek bi-j: vaeneknuppel, vaenestok. |
| LAND | “Naor ’t land gaon” – naar het bouwland gaan. “Zöndags geet vare met de veziete naor ’t land hen kieken”. |
| LANDGOOIEN LANDVERPACHTEN | “Bi’j landgooien of landverpachten gooit de spöllers umstebeurten ’n mes in de grond van ’n ander; blif ’t mes in de grond staon dán kö’j de grond dee grenst an ow eigen grond innemmen; wel op’t leste alle grond hef, hef ewonn”. |
| LANGEN | geven; aanreiken. “Lang mien dee grepe ’s effen”. |
| LANGSHEN | hier en daar. “Langshen bunt ze al an ’t rogge maejen”. |
| LANKE | flank (van een dier). “An de lanken zit ’t lankenvleis; da’s tao, pezeg vleis”. |
| LANKEN | [Zie.]taille. “Wat is Jannao dunne ewodden in de lanken”. |
| LANKENBLOOD | hersenbloeding bij kalveren ten gevolge van overvoeding. |
| LANKWAGEN | balk in de lengterichting van êen wagen waarmee boomstammen worden vervoerd |
| LANTER | eigenaar van pachtboerderij(en). |
| LÄÖG / LÊUG | leeg. ‘De flesse is läög”. |
| LAOTEN | 1) “Dat löt ow good’ – dat staat je goed. “Dat heudjen löt ow good’. 2) “Dat löt neet” – dat hoort niet. 3) “Anders laoten” – er anders uitzien. “Kleuren laot anders, a’j ze bi-j kunslech zeet |
| LARKE | larix. “Jans hef de larke bi-j ’t hekke um-ehouwene”. |
| LAS, LAST | “Las(t) hemm” – pijn hebben. “Wat hef ’t keerltjen toch ’n las; i’j mot ‘m maor neet le völle vraogen”. |
| LE’BENDEG | enorm; erg. “Ne lebendeg zworen stobbe kleuven”. |
| LECH | 1) licht. “Opstaon leu! ’t ls al wiedwagens lech”.2) “’t Lech völt uut” – het(elektrisch) licht valt uit. |
| LECH’MISSEN, LECHTMISSEN | Maria Lichtmis, 2 Februari. “‘Lech-missen helder en kloor gif ’n good bi-jen joor; Lechmissen nat en donker mek van ne boer ne jonker’ zekt ze um án te geven dat as ’t op 2 Februari raegent, der ne goeien bouw kump”. |
| LECHTE | 1) “Bi-i ’t lechle’ – als hel daglicht komt; bij daglicht. “Alles lö’t lechtet anders as bi-j ’t lechte 2) Bi-j lechte maone”- bij volle maan. 3) “Argens met veur ’t lechte kommen”- ergens mee voor de dag komen. Kom der maor ’s met veur ’t lechte; wi-j wilt ow geheimpjen now ok wal ’s wetten” |
| LEED | (gezegd van een vogelnest) verstoord. “’t Nust is leed”. |
| LEEFDE | “Leefde zut gin feil, al zut ze nog zo gael” – liefde is blind. |
| LEEPKE | drammerig wijf |
| LEEPKEN | traag drinken. “Zit toch neet te leepken met dén soep”. |
| LEFEBRI-JE | 1) genoegen, plezier. “Ton den meister dat zei, ging de lefebri-je der bi-j de kindere gauw af: strafwark maken wollen ze neet en doorumme kaozen ze eiere veur aer geld”. 2) “Dat is ziene lefebri-je” – dat is zijn hobby. 3) “’t Is lefebri-je” – ’t is fantastisch. “’t Is lefebri-je zoas i-j hier wont”. 4) “’t Is met dee twee baar lefebri-je” – ’t is dik aan tussen die twee. |
| LEGEBEEST | leugenaar. |
| LEIDEWAGENTJEN | klein, vierwielig wagentje dat met de hand getrokken wordt. “Jan is met ’t leidewagentjen hen mael halen bi-j den Bond”. |
| LEI-PENNE | griffel. “Schrieven met de leipenne dat gaf ne krasseri-je”. |
| LEIZE | “Ne lange leize” – lange, magere, ietwat slonzige vrouw. “Door geet dee lange leize weer hen”. |
| LELLEK | [Harv.] lelijk. Kiek bi-j: lillek. |
| LELLEKERD | “Lellekerds trekken” – lelijke gezichten trekken. “I-j hooft neet zukke lellekerds te trekken; ’t is good etten wa’j hier kriegt”. |
| LEMKE | [Zie.] verwende, kattige, luie vrouw. Kiek bi-j: lempe. |
| LEMMEREG | “Lemmereg praoten” – saai, lijzig praten |
| LEMPE | [Vra.] verwende, kattige, luie vrouw. Kiek bi-j: lemke. |
| LEPKESKEERL | lappenkoopman. |
| LEPPEL | lepel. “De baelers hadden vrogger altied den leppel bi-j zich um met te können etten”. |
| LERE | ladder. “Van de lere vallen”. |
| LESSENS | laatst. “Ik heb ‘m lessens nog ezene” |
| LESTE-JAGEN, LESTE-VANGEN | krijgertje spelen. |
| LEU | 1) “‘Arme leus össe en rieke leus dochters bunt gauw groot’, wodt ter ezeg um an te geven dat de össe van arme leu gauw verkoch wodt en dat de dochters van rieke leu al vrog trouwt”. 2) “‘Armeleus pannekoke en riekeleus stront stinkt ’t hardste’, wodt ter ezeg um an te geven dat arme leu slecht te etten kriegt en rieke leu good”. |
| LÊUNES | slampapper – lui iemand |
| LEUPER | 1) boerenarbeider die vaak van boer verandert. 2) (overdekte) mestvaalt, ook afgebakend stukje grond; varkensleuper. Kiek bi-j: uutleuper. |
| LEUPS | (gezegd van een hond) loops. “Onzen hond is leups”. |
| LICHTEN | 1) bretels. “Hindrik hef den boek te dikke; hee kan gin bokse dragen zonder lichten”. Kiek bi-j: galgen. 2) draagriemen voor een kruiwagen. |
| LIEDEN | [uutspr.: lienn] 1) “Piene lienn” -pijn lijden. 2) “’t les kan lienn” – het ijs houdt. 3) “Ik mag lienn” – ik zou willen. “Ik mag lienn dat ze ‘m griept”. |
| LIEF | buik. “Piene in ’t lief? Te volle proemen ehad; wisse !”. |
| LIEKDOORN | likdoorn. “Las hebben van liekdeurne”. |
| LIEKE | 1) “Lieke lopen” – rechtop lopen. “Hee Iöp kwelke lieke”. 2) “Lieke hangen” -horizontaal hangen. “De lampe schient; hang ze is lieke”. 3) “De grond lieke maken” – de grond effenen. “Lieke maken” – woeste grond ontginnen. 4) “Lieke veur de kop” – recht voor zijn hoofd. 5) “Der ene lieke de woorheid zeggen” – iemand precies de waarheid zeggen. 6) “Der ene lieke zetten” – iemand een flink standje geven. 7) “Ik heb ’t ter neet lieke met” – ik ben het er niet mee eens. 8) “Lieke vol” – helemaal vol. “I-j hebt ’t glaesken lieke vol; da’s zat”. Kiek bi-j: maote, striekend. 9) “Lieke spöllen” – (bij sport en spel) gelijk spelen. Kiek bi-j: lieks. |
| LIEKEGHEID | “Liekegheid maken” – afrekenen (met iemand). |
| LIEKEN | 1) gelijk maken, effenen. “’t Zandpad lieken”. 2) “’t Lik zo wal good” – het is zo wel goed. 3) “Dat lik helemaols neet” – dat staat helemaal niet. |
| LIEKKISTE | doodskist |
| LIEKMISSE | uitvaartmis |
| LIEKS | 1) gelijk. “’t Huus steet neet lieks met de weg”. 2) “Lieks waezen” – quitte staan. “A’j mi-j dat betaalt, bu’w lieks”. 3) “Lieks spöllen” – (bij sport en spel) gelijk spelen. “LVV hef lieks espöld”. Kiek bi-j: lieke. |
| LIEKSPIER | ruimte aan weerszijden van het ‘slop’. “De weite kö’w wal op ’t liekspier vatten”. |
| LIEKSTEE | litteken. “Hee is lillek evallene; door zal hee wal ne liekstee van aover holden”. |
| LIEKWAGEN | rouwkoets |
| LIENZAOD | 1) vlas. “Lienzaod hef in den bleuj kleine lechblauwe bleumkes”. 2) lijnzaad. |
| LIEPEN | huilen. “Zee zit steureg te liepen”. “Met ’n beleppen gezichte leep ze weg”. Kiek bi-j: bleren, grienen. |
| LIEPIEZER | huilebalk. “Zeg ’t mor lieskes, want ’t is ’n liepiezer”. |
| LIESKES | 1) zachtjes. “Zeg ’t maor lieskes”. 2) “Lieskes-an” – langzaamaan. “Metwoste mot lieskes-an dreugen”. |
| LILLEK | 1) lelijk. “Wat ’n lilleken auto is dat”. “‘Lillek in de wege, knap op straote’, wodt ter ezeg van ’n deerntjen wat as kind neet de mooiste was, maor later der toch adeg is gaon uutzeen”. 2) “Lillek kieken” – kwaad kijken. “Kiek neet zo lillek”. 3) “lillek in de kniepe zitten” – lelijk in de piepzak zitten. Kiek bi-j: lellek. |
| LIPKEN | 1) een borreltje drinken. “Hee zit stäöreg te lipken in de harbarge”. 2) nippen. “I-j hebt an de melk elipket; ik kan ’t zeen, want ’t vleus is ter af”. |
| LITTERDOOK | merklap. “Ze hef van moder ne mooien eigengemaakten litterdook ekregene”. |
| LOCH, LOCHT | 1) lucht, hemel. “Zeg is tien keer achtermekare: ‘De loch jeg los met lappen'”. 2) Wat ne loch” – wat een stank. 3) “‘Twee vrömde varkens in één schot kriegt dezelde loch’, zeg i-j um an te geven dat wee met slechte leu ummegeet zich dooran anpast”. 4) “Hee hef de loch lege hangen” – zijn broek zakt af. Kiek bi-j: zolder. |
| LÖCHTE | 1) lamp. zaklöchte – zallataarn. 2) bliksemstraal. “Kiek: ne löchte; now zal ’t gauw gaon raegenen” |
| LÖCHTEN | 1) bliksemen. “’t Löcht; gaot maor neet bi-j ’t raam staon”. 2) “Mekare neet können löchten of zeen” – elkaar niet kunnen luchten of zien. 3) de onderrok laten zien. “Wat vrouwleu löcht at ze dansket”. |
| LOEDEN | [uutspr.: loenn] luiden. “Bi-j ankomste op de Mark begonnen de klokken te loene”. “’t Loedt” (= de kerkklok luidt: het is tijd om naar de kerk te gaan). |
| LOEPEREG | onverwachts. “Hee is hups loepereg ekommene”. Kiek bi-j: häösteg. |
| LOES | luis. “‘A’j onder de luze zit, wi’j bes ’n paar keer schuiken um der wat kwiet te wodden’, wodt ter ezeg as ter ene met völle geld zich dure dinge kög. |
| LOMP | 1 ) erg, zeer. “’t Is lomp zachte veur de tied van ’t joor”. 2) “Lomp te passe waezen” – zeer goed gehumeurd zijn. |
| LÖNNEN | [uutspr.: lönn] leunen. “Zit neet zo op taofele te lönnen”. |
| LÖNNINGE | leuning. “Neet tegen de lönninge lönnen”. |
| LOOFHARKEN | “Dén hebt ze evondene met loofharken” – die is niet al te snugger. |
| LOOPREKKE | box. “’t Kleine keerltjen kan al op ’t ende kommen in ’t looprekke”. |
| LOOPSCHUTE | [Harv] vrouw die veel op pad gaat. “No geiselt dee loopschute weer op hoes an”. Kiek bi-j: klepke, klepkonte, sjaske. |
| LOOS | 1) Wat is ter loos? – Wat is er aan de hand. 2) zonder vrucht. “De meeste nötten bunt van ’t joor loos”. Kiek bi-j: doof. |
| LOPERI-JE | “An de loperi-je waezen” – diarree hebben. |
| LÖPPE | 1) “Hee hef ze op de löppe” – hij is niet goed wijs. 2) “Hee geet op de löppe” a) hij gaat er vandoor b) (gezegd van een paard) hij slaat op hol. 3) “Hee is in de löppe” – hij is onderweg. 4) [Zie.] “De häöre gaot ow op de löppe” – je wordt kaal. |
| LOS | 1) open. “Doo de deure is los”. 2) “’n Los hoes” – boerderij waarvan het woon- en bedrijfsgedeelte niet van elkaar gescheiden zijn door een muur. “Strootheer -paoter Reinders O.F.M.– is in Harvele geboren in ’n los hoes”. 3) “’t Hele huus los hebben liggen” – geen enkele deur op slot hebben. “Dee leu hebt altied ’t hele huus losliggen”. 4) “De rogge los hemm” – alle rogge gemaaid hebben. |
| LOSTAARNEN | [uutspr.: lostaann] (van kleding) een naad lostornen. “Moder zit in den hook wat olde rökke los te taarnen”. |
| LOZE | loods. “Jan, haal i-j is effen holt uut de loze”. |
| LUBBEN | castreren. “De poggen lubben”. |
| LUI | “En neet zo lui” – (zegswijze om woorden kracht bij te zetten) en niet zo zuinig. “Ik heb dén keerl met de zwöppe van den brink af-elöcht en neet zo lui”. |
| LUIKEBLA | ridderzuring (Rumex obtusifolius). “Luikebla kö’j etten” |
| LUK | een beetje. “Doot mi-j maor luk foezel in”. |
| LULLEMEIER | kletsmajoor, praatjesmaker. “Luuster mor neet nao dén lullemeier”. |
| LUUSTEREN | “‘Dat luustert nauw’, zeg i-j a’j vindt dat iets heel precies gebeuren mot”. |
| LUZEBOS | viezerik, smeerlap. “Wat ne luzebos. Laot e dat nog ’s ne kere doon !” |
| LUZEMILTE | melganzevoet (Chenopodium album). |
