Zuwentse praot F

Zuwentse waorde en oetdrukkingen

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
ZuwentsBetekenis
FAELEN1) “Dén faelt wat” – hem mankeert wat, hij heeft iets. 2) “Wat faelt ter an?” -Wat is er fout? Wat hapert er aan? 3) schelen; ontbreken. “Der faelen maor weineg an of hee had ‘t maeken onder de fietse ehad”.
FE’DUSIEvertrouwen. “Daor heb ik geen fedusie in”.
FEL“Argens fel op waezen” – ergens gek op zijn. “Stipvet met zwartbrood, door is vader fel op”.
Fi’ATflink, kwiek, gezond. “Hee is nog zonnen fiatte keerl met zien 80 joor”.
FIEMELENprutsen; niet doeltreffend bezig zijn. “Wat stao’j door toch in ‘t duuster te fiemelen; doo de lampe ‘s an”.
FIEN1) “Fiene vruchten” – gewassen die in de moestuin verbouwd worden. “Hoo staot de fiene vruchten der bi-j?”. 2) “Fientjes” – op een gemene manier. “Hee veulden mi-j fientjes in de mouwe, maor ik waogden neet te schreeuwen van piene”. 3) “‘n Fienen” – a) een kieskauw. “Hee is zonnen fienen met ‘t etten”. b) iemand die gereformeerd of orthodox hervormd is. “Roomsen en Fienen”.
FIETJEN(gezegd van ronddraaiende voorwerpen) piepen. “De fietse fietjet zo; kiek i-j der is effen nao”.
FIETJENNEkleinzerige vrouw. “Dee fietjenne; dee hef altied wat”. Kiek bi-j: kwaak­konte, kwake, piepkonte.
FIETSE1) fiets. “Wat ‘n old rabat van ne fietse”. 2) “‘Op ne olde fietse kö’j good leren fietsen’, zeg i-j a’j ervaring hoge anslaot”. Kiek bi-j: kachele; verg.: wege.
FINTEN[Harv.] kunsten, grillen. I-j altied met owwe finten”.
FITFOT[Zie.] slechte eter. “An taofele is ‘t ne fitfot”. Kiek bi-j: zewwel, zuwwel.
FITFOTTERI-JEgezeur. “Schei uut met dee fitfotteri-je”.
FITSEklein beetje.   1) “‘n Fitsken suker”. 2) “Gin fitse” – niets. “Door is geen fitse van woor”.
FITTERKLAOS.kieskeurige man (met het eten). “Fitterkläöze en fitterkuntjes kö’w neet gebroeken an taofele”. Verg.: fitterkonte.
FITTERKONTEkieskeurige vrouw. Verg.: fitterklaos.
FLADDERSCHETEN“In 1874 wodn der in Lechtenvoorde nog an fladderscheten edaone. Doorbi-j mossen ze dan ronddraejende, ronde schieven dee op latten van verschillende lengte vaste zaten in ‘n bepaolde volgorde probeern te raken”.
FLAKKEN[Zie.] fladderen. Kiek bi-j: flakkeren, flaskeren.
FLAKKERENfladderen. “De vöggels flakkert met de vleugels”. Kiek bi-j: flakken, flaskeren.
FLANKERDlummel, kwajongen. “Johan is ne flankerd van ne jonge; geef nor alle karmissen hen en krig zien mäöltjen smeer wal”.
FLAPKEN[Zie.] flapperen. “De wasse flapket an den dreugdraod”.
FLASKEREN[uutspr.: flaskan] (gezegd van vogels) fladderen. “De hoondere staoven oet den korf en flaskerden aoveral hen”. Kiek bi-j: flakken, flakkeren.
FLATSEeen flinke straal. “Hee kreeg ne flatse in ‘t gezichte”.
FLESKEfles. “Hee haalden zich ne fleske brandewien”.
FLETTERBUSSEproppeschieter. “Ne goeie fletterbusse hef ne holten stelle met ne kwas”.
FLETTERBUSSENHOLTvlier (Sambucus). “‘t Bast hier van fletterbussenholt”.
FLIKFLOOIENvleien. “Steureg steet e um ow hen te flikflooien; hee mot zeker weer geld hemm”.
FLIKFLOOIERvleier. Kiek bi-j: gatlekker.
FLINTEgeweer. “De oppassers hebt ‘m de flipte af-enommene; noo zal e ‘t streupen wal laoten motten”.
FLITSEBAOGEboog. “A’j scheten wilt met ne flitsebaoge, he’j ok ne piele neudig Kiek bi-j: schetebaoge; verg.: beuger, staonder.
‘FLOKKEREN1) onregelmatig licht geven. “De lampe flokkert”. 2) (gezegd van vrouwen) zodanig bewegen dat de rokken plotseling omhooggaan. “Hanna was zo an ‘t dansen; ze flokkeren aover de bane”.
FLORI’BOS“In den floribos” – in de rommel. “Bu’j dén breef kwiet? Dan zal e wal in den floribos terechte ekommen waezen”.
FLUITJESHOLTlijsterbes (Sorbus aucuparia). “Mien vare maken veur mi-j ieder veurjoor ‘n fluitjen van fluitjesholt”.
FLUTE“Ne dolle flute van ne deerne” – een meisje dat zich vreemd gedraagt.
FODDEKEN, FORREKENmet trippelpasjes Iepen. “Zee ‘m toch `ns achter de hoondere an forreken”. Kiek bi-j: pladdeken, poddeken, porreken.
FOEDELENbedriegen; vals spelen. “Ik kate neet meer met ow; i-j foedelt”.
FOEKE1) vouw, kreukel. “Owwe bokse is ene foeke”. 2) “In ene foeke bi-j mekare” -op een rommelige hoop. “I-j hebt alles in ene foeke bi-j mekare edrukt”. Kiek bi-j: vole. 3) slordige vrouw, slons. “Jannäöken is zonne olde foeke”.
FOEKEN1) (gezegd van een kledingstuk) in de naden trekken. “Dén jas zit neet good; hee foekt baoven-an in de scholders”. 2) “An-ene foeken” – (onderdelen van een kledingstuk) slordig in elkaar zetten. “Dee kan niks van naejen; ze hef alles an-ene efoekt”. 3) “In mekare efoekt” – verkreukeld. “Zienen jas was helemaole in mekare efoekt”.
FOEKEPOT“Met veslaovend gaot de kindsre de huze langes met den foekepot; ze zingt dan: ‘Foekepotteri-j, foekepotteri-j; geef mi-j ‘n centjen dan gao’k veurbi-j; ‘k hebbe al zo lange met de foekepot ecopen; ‘k heb gin geld um brood te kopen; foekepotteri-j, foekepotteri-j; geef mi-j ‘n centjen dan gao’k veurbi-j'”.
FOEKEREGkreukelig, met plooien. “A’j ‘t kleed ene kere draegt, is ‘t al foekereg”. “Hee is old, hee wordt zo foekereg in ‘t gezichte”.
FOEKEVELgerimpelde huid. “‘t Is zo’n fuupken en ‘t gezichte is baar foekevel”.
FOEL(m.b.t. vee) nageboorte. “As ‘t foel neet kommen wil, blif de koo an ‘t foel staan”.
FOEMELDERI-JEbedrog. “‘t Is ene foemelderi-je”.
FOEPEclaxon. “Hee toetten met de foepe en door kwam e ansoezen”
FOEPEREGbang, angstig. “H maakt ow foepereg umme niks”.
FOEPTOLLEhouten tol
FOEZELjenever. “Is ter nog foezel in de kruker.
FÖGGELERD[uutspr.: föggelad] knutselaar.
FOJ(uitroep van afkering) foei. “Foj, Jan; hoo köj ow noo toch zo laoten gaon”.
FOKKEFAKKEN[Zie.] (als een eend) waggelen. “De enden fokkefakt de weg aover, den graven in”.
FORRIES1) ernstige ziekte, attaque. “Hee hef al is ne forries ehad”. 2) blunder. “Hee hef ne forries emaakt”.
FÖSKE[Zie.] dikke vrouw. “Dee fiiske kan der anders ok aardeg met doon” (= die vrouw is ook behoorlijk dik).
FOSSELkleine hoeveelheid. “Ne fossel heuj”.
FOSSELEN1) tastend zoeken. “Hee zat egaal onder ere ntikke te fosselen”. 2) prutsen. “Wat bun i-j toch an ‘t fosselen; kö’j ‘t deusken dan neet good dichtekriegen?”. Kiek bi-j: froemelen.
FOSSELKUNTJENtreuzel. “Ze krig ‘t wark neet uut de hande; ‘t is zon fosselkuntjen”.
FOSSELWARKklein karweitje; lichte bezigheid. “‘t Is wal fosselwark, maor ‘t schöt niks op”
FOTFALDERI-JEonhandigheid. “Dee fotfalderi-je en tuntelegheid hef e van zien vader”. Kiek bi-j: tuntelegheid.
FRECHbrutaal. “‘n Frechen hond” (= een brutale vlerk).
FRIS (bnw)1) fris. “‘t Is fris a’j buten komt”. 2) nieuw, schoon. “Hanna dut zich ne frissen scholdook väör”. 3) vers. “Fris brood”. Kiek bi-j: frisk. 4) “‘Nao dissen ne frissen’, zeg i-j a’j nog ‘n glaesken wilt”.
FRIS (znw.)gebakken long, hart en luchtpijp (van een varken). “Wil hebt pas eslacht en no krie’w fris”.
FRISK[Vra.] fris. Kiek bi-j: fris.
FROEMELENprutsen. “Wat zit i-j door toch in den hook te froemelen!”. Kiek bi-j: fosselen.
FROESELENstoeien; ravotten. “Lig neet zo te froeselen in den hook; wi-j könt mekare kwelke verstaon”. Kiek bi-j: buizen, dawwelen, ramenten.
FUSKEN“‘n Fusken grös” – een bosje gras. “Met ‘n fusken dreug grös kö’j gauw ‘n veurken maken”. Kiek bi-j: wisken.
FUTERfopspeen. “Lank den kleinen den futer; dalek is e weer ontevraene”
FUUKSKENKlein oud vrouwtje. “t Olde mense wodt hoo langer hoo kleiner; ’t een ’n fuuksken ewordene” Kiek bi-j: fuupken, krömmelken.
FUUPKEN1) badmintonshuttle. “Hee slöt ‘t fuupken in ‘t net”. 2) tol. “Uut ‘n half naejgoornkklösken kö’j hendeg ‘n fuupken maken”. Kiek bi-j: houwkloot, vodde. 3) fopspeen. “Geef den kleinen zien fuupken maor”. 4) heel klein vrouwtje. Kiek bi-j: fuuksken, krömmelken. 4) [Zie] gummieknoopje (van b.v. de jarretel) “Ik bun mien fuupken van den jarretel kwiet”
FUUTKEN[Vra] fluiten. “Heur de kramsveugele ’s fuutken in den singel”